Nota geral
Como assinalaram Canettieri e Pulsoni1, a estrutura métrica e rimática desta cantiga de Gonçalo Anes do Vinhal é idêntica à da muito difundida composição de Peire Vidal Quant hom honratz torna en gran paubreira, uma sugestão que a adaptação musical que apresentamos permite reforçar. Seguindo esta mesma cantiga de Vidal, os cancioneiros transmitiram-nos ainda três outros contrafacta, apresentados também nesta base de dados: de Pero Garcia Burgalês, do jogral Martim e de Pero Garcia de Ambroa (todas as quatro cantigas tendo provavelmente como contexto a corte de Afonso X).Para o texto de Vidal, a edição base seguida foi a de Anglade2, com sugestões de Avalle3.
Referências bibliográficas
1
Beltran, Vicenç
(1998),
“Tipos e temas trovadorescos, XV. Johan Soarez Coelho y el ama de don Denis”, Bulletin of Hispanic Studies, 75,
Aceder à página Web
2
Arbor Aldea, Mariña
(2001),
O cancioneiro de don Afonso Sanchez. Edición e estudio,
Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela
3
Arbor Aldea, Mariña
(2010),
"Lais de Bretanha galego-portugueses e tradición manuscrita: as relacións entre B e L", in XXV Congrès Internationale de Linguistique et Philologie Romanes, Insbruck, 2007,
Berlin-N.York, De Gruyter
Contrafactum
Pero Fernándiz, home de barnage,
que me nom quer de noite guardar o mu,
se acá del travarem por peage,
como nom trage dinheiro nẽum,
nom lhi vaam [e]na capa travar
nen'o assanhem; ca, se s'assanhar,
pagar-lhis-á el peage de cu.
Desses mi ham i d'andar em mia companha,
ca nunca home tam sanhudo vi.
Eu oí já que um home d'Espanha,
sobre peagem, matarom aqui;
e com'é home de gram coraçom,
se lhi peagem pedir o Gastom,
peage de cuu pagará i.
Ca el vem quebrando com grand'ardura
com este mandado que oíu já,
e ferve-lh'o sangu'e fará loucura,
que nulha rem i nom esguardará:
se lhi peagem forem demandar
os porteiros do Gastom de Bear,
bevam a peagem que lhis el dará.
Modelo
Peire VidalQuant hom honratz torna en gran paubreira,
qu'a estat rics e de gran benanança,
de vergonha no sap re com si queira,
ans ama mai cobrir sa malanança;
per qu'es majer mercés e plus francs dos,
quant hom fai ben al paubre vergonhós,
qu'a mains d'autres qu'an en quèrre fiança.
Qu'èu era rics e de bona maneira
trò ma dòmna m'a tornat en errança,
que m'es mala e salvatja guerreira;
e fai pecat, car aissi.m desenança.
Qu'en mi no troba nulhas ocaisós;
mas car li sui fizels et amorós,
e d'aquest tort no.m vol far perdonança.
E sa guerra es mi tan sobranceira,
que, si.m fai mal, non àus penre venjança;
que s'èu li fug ni canje ma carreira,
denan mos olhs vei sa bela semblança.
Per qu'èu non sui del fugir poderós
ni del tornar: per que m'en fora bos
plaitz o acòrtz qu'elha i aguès honrança.
Ab lèis no.m val força ni genhs qu'eu queira,
plus qu'a l'enclaus, quant a de mort duptança,
qui bast dedinz e trauc'e fai arqueira
encontra l'ost e pren del trair'esmança.
Mas l'autr'arquèrs de fòrs es plus ginhós,
que.l fièr premièrs per aquel loc rescós:
e ma dòmna.m ten en aital balança.
Ilh es tan douça, franc'e plazenteira
ab cortés ditz et ab bela semblança,
per qu'èu non ai poder que m'en sofeira.
Plus que l'auzels qu'es noiritz lai part França,
quant hom l'apel'et el respon coitós
e sap qu'es mortz, par mon cor voluntós
als mils cairels qu'ab sos bels olhs mi lança.
Tòrt ai car anc l'apelei mensongeira,
mas drutz cochatz non a sen ni membrança,
qu'a pauc no mòr, car tan m'es vertadeira,
que lonhat m'a de la paubr'esperança,
don èu era a las oras jòiós;
mas era.n sui d'amor e de jòi blos,
s'ab gaug entièr no m'en fai acordança.
Chansó, vai t'en al bon rei part Cerveira,
que de bon pretz non a el mon egança,
sol plus francs fós vas midons de Cabreira,
que d'autra re no fai desmesurança.
E totz rics hom, quan destrui sos barós,
n'es mèins amatz e prezatz dels plus pros,
et èu o dic, car li port fin'amança.
Na Vierna, eu no.m clam ges de vos;
mas ben m'agr'ops plus adreitz gazardós
del lonc aten on avi'esperança.
Fraire, ben volh que mantenham los pros
e confondam los malvatz enoiós,
car no s'en te mos Rainiers en balança.
Bels Castiatz, vostre pretz poderós
estai sus aut, quan tuit autre van jos,
qu'ab melh valer se melhur'e s'enança.
E car non vei mon Gazanhat ni vos,
non posc estar alegres ni jòiós,
mas sobresfors m'en tol ma benanança.